Lipoedeem of lipo-oedeem betekent letterlijk vetzwelling. Het is een chronische aandoening die bijna uitsluitend vrouwen treft. Meestal gebeurt dat in de pubertijd, na een zwangerschap of tijdens de overgang. Kenmerkend is dat het vet zich symmetrisch ophoopt rond de heupen, billen en benen. De typische manier waarop vet zich ophoopt wordt daarom ook wel rijbroeksyndroom genoemd. Soms is er ook een toename van vet in de armen waardoor ‘flubberarmen’ ontstaan. Opvallend is wel dat de handen, polsen, enkels en voeten doorgaans normaal ogen. Dus niet dik zijn.
In dit blog ga ik onder andere in op wat lipoedeem is en wat de bekendste symptomen zijn. Ook kijk ik of de overgang debet is aan de vetopstapeling en welke behandelingen er zijn.
Klik hier voor een gratis rapport met 12 gezonde recepten en informatie over je hormoonhuishouding.
Inhoudsopgave:
Hoe herken je het rijbroeksyndroom?
Hoe kan lipoedeem behandeld worden?
Wat is lipoedeem precies?
Volgens schattingen heeft 11% van de vrouwelijke bevolking in matige of ernstige vorm het rijbroeksyndroom¹. Wat er speelt is dat de vetcellen wel vet aanmaken, maar het niet of nauwelijks verbranden. Hierdoor slaat het lichaam van lipoedeempatiënten steeds meer vet op en breekt dus niets af.
De aandoening zorgt ervoor dat overtollige vet zich ophoopt op de benen, heupen, billen, dijen of armen. Het gevolg is dat het bovenlichaam vaak kleiner oogt dan het onderlichaam. Ook heeft diëten of fanatiek sporten geen effect. Wat er dan gebeurt is dat het bovenlichaam vermagert, maar de vetcellen in het onderlichaam krimpen niet. Die blijven in tact.
De overmatige aanmaak van vet in het onderlichaam en/of armen is in 1940 voor het eerst door de Mayo Clinic² beschreven. En sinds 1 januari 2017 staat lipo-oedeem officieel als ziekte op de lijst van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Toch komt het nog geregeld voor dat medici het niet herkennen en een verkeerde diagnose stellen³. Het wordt afgedaan als zeg maar ‘normaal’ overgewicht of zelfs obesitas. En dat terwijl bekend is dat lipoedeem niets met overgewicht van doen heeft. Hoewel te zwaar zijn en gewichtsschommelingen de aandoening wel negatief beïnvloeden. Een gezonde leefstijl, uitgebalanceerd eetpatroon en regelmatig bewegen kan ertoe bijdragen dat de klachten minder snel erger worden.
Blijft de aandoening onbehandeld? Dan kan zich door de toename van vet in het onderlichaam ook lymfoedeem ontwikkelen. Omdat door de ongebruikelijke vetverdeling de lymfevaten bekneld raken. Samen met het bindweefsel dat slapper wordt, kan dat een verminderde afvoer van lymfevocht tot gevolg hebben⁴. De combinatie van lip- en lymfeoedeem heet ook wel lymfo-lipoedeem.
Hoe ontstaat lipo-oedeem?
Hoewel er veel theorieën zijn en dito onderzoeken is er nog veel onduidelijkheid over het ontstaan van de ziekte. Wel is bekend dat de aandoening hoofdzakelijk vrouwen treft. Daarbij blijkt uit onderzoeken dat erfelijkheid een rol speelt⁵. Vaak zie je in een familie dat lipoedeem bij meerdere familieleden voorkomt. Bijvoorbeeld zowel bij oma, moeder en dochter.
Doorgaans openbaart het rijbroeksyndroom zich aan het eind van de puberteit. Maar, de aandoening kan zich ook tijdens de zwangerschap of op latere leeftijd tijdens de menopauze openbaren. Omdat dit de periodes zijn dat de vrouwelijke geslachtshormonen flink veranderen, wordt verondersteld dat hormonale factoren (oestrogeenoverschot⁹) debet zijn aan de aandoening. Daarbij komt dat reeds bestaande lipo-oedeem tijdens zwangerschap of overgang meestal verergert. Soms speelt een schilklierafwijking of –aandoening een rol⁶.
Verder kunnen ook diabetespatiënten die insuline spuiten op de injectieplaats lipoedeem – ofwel lipohypertrofie – ontwikkelen. Volgens schattingen is daar bij een kwart van de diabetici die insuline spuiten sprake van. Ook HIV-patiënten die bepaalde antivirusmedicatie nemen kunnen een soort van lipo-oedeem krijgen. Zij verliezen enerzijds vet – gezicht, armen of benen – terwijl zij anderzijds (grote) vetbulten ontwikkelen. Bijvoorbeeld op de buik en bovenrug.
Hoe herken je het rijbroeksyndroom?
Ben je tijdens de overgang opeens flink zwaarder geworden? Is dat extra gewicht rond je heupen en benen gaan zitten? Is je eet- en beweegpatroon niet veranderd? Bijvoorbeeld dat je plots meer snaait en snoept? Minder beweegt, omdat je moe bent en dergelijke? En vraag je je nu af of je mogelijk de chronisch aandoening lipoedeem hebt? Een vroegtijdige diagnose kan immers verergering tegengaan en gerelateerde complicaties zo veel mogelijk beperken.
Hieronder vind je de bekendste symptomen die de aandoening typeren.
– Bij lipo-oedeem zwelt je onderlichaam als het ware aan beide zijden op; symmetrisch. Naast overmatige vetophopingen op je heupen krijg je ook dikke bovenbenen, knieën en onderbenen. En eveneens je armen kunnen flink in omvang toenemen.
– Het aanwezige vet is erg slap, Vandaar dat je ‘zwabberbenen’ of ‘flubberarmen’ hebt bij lipoedeem.
– Lipo-oedeem kan samen met lymfoedeem voorkomen. Dit betekent dat je lichaam vocht vasthoudt en is meestal niet symmetrisch.
– Opvallend is dat de taille doorgaans slank is. Dat geldt ook voor de handen en voeten. Zijn de voeten wel opgezet? Dan kan dat duiden op lymfoedeem.
– Er een verschil van twee tot drie kledingmaten tussen het boven- en onderlichaam.
– De gezwollen lichaamsdelen doen pijn als je het aanraakt of erop drukt. Verergert het lipoedeem? Dan kan ook strakke kleding pijn geven evenals huid die langs elkaar schuurt tijdens het lopen.
– Kenmerkend is ook de sinaasappelhuid; cellulitis. Met zichtbare putjes en bobbeltjes. Overigens? De aandoening is ’non pilling’. Dit betekent dat je geen deukjes in de huid kunt drukken.
– Er ontstaan gemakkelijk blauwe plekken. Bijvoorbeeld bij aanraking of als je je ergens tegenaan stoot.
– Verder kan er sprake zijn van een koud gevoel in vooral de onderbenen. Dat neemt in de loop van de dag toe. Daarbij zorgt de aandoening in de benen vaak voor een pijnlijk, zwaar en vermoeid gevoel.
– Des te erger je lipo-oedeem wordt, des te meer klachten kun je ervaren. Het kan zorgen voor vermoeidheidsklachten, afname spierkracht in enkels, knieën en voeten plus evenwicht- en gewrichtsproblemen. Ook kan zich lymfoedeem ontwikkelen.
– Voorts kan lipoedeem emotionele en psychische problemen geven. Van schaamte, onzekerheid en frustratie tot stemmingswisselingen en depressiviteit.
Hoe kan lipoedeem behandeld worden?
Er is vooralsnog geen behandeling die het rijbroeksyndroom kan genezen. De huidige behandeling⁷ is er dan ook op gericht de gevolgen te beperken. Insteek daarbij is verdere gewichtstoename en/of –schommelingen tegen te gaan.
Diëten of afvallen is niet aan de orde, want dat heeft geen invloed op de bestaande vetzwellingen. Daarbij werkt het alleen maar frustratie en demotivatie in de hand met als gevolg negeren van goede adviezen.
Overigens kijken artsen bij lipoedeem ook niet naar de Body Mass Index (BMI), maar wordt de middelomvang als uitgangspunt genomen voor overgewicht. Wanneer de taille meer dan 88 centimeter meet, kan een speciaal ‘dieet’ worden geadviseerd om verder overgewicht tegen te gaan.
Bij het behandelen van lipo-oedeem wordt vooral gewerkt aan een gezonde leefstijl. Die bestaat uit gezond en gevarieerd eten om verergering van de vetophopingen te voorkomen.
Daarnaast is er aandacht voor voldoende lichaamsbeweging krijgen en spieren trainen. Dat maakt spieren sterker en draagt bij aan makkelijker bewegen. Beweegactiviteiten en sporten die zorgen voor overbelasting worden hierbij afgeraden.
Als er sprake is van vocht in de benen, lymfoedeem, dan moet dat behandeld worden. Onder andere het dragen van therapeutische elastische kousen en/of manuele lymfedrainage, biedt dan uitkomst.
Ook kan er psychische ondersteuning worden geboden. Omdat de aandoening mentaal en psychisch zwaar is. Niet alleen vanwege de pijnklachten en beperkingen, maar ook vanwege de lichaamsverhoudingen en onbegrip waar lipoedeem patiënten nogal eens op stuiten.
Tot slot is het mogelijk om het vet te laten verwijderen. Dit kan via liposuctie. Niet de klassieke methode, want dan is de kans groot dat de lymfevaten beschadigen. Het betreft een specifieke vorm die ‘tumescente’ liposuctie⁸ heet. Het effect ervan is dat sowieso de lichaamscontouren verbeteren plus de pijn- en drukklachten verminderen aanzienlijk. Kortom, het bevordert zeker de kwaliteit van leven. Echter? Die behandeling is kostbaar en er zijn maar weinig zorgverzekeraars die een dergelijke chirurgische ingreep vergoeden.
Vermoed je dat je gewichtstoename in de overgang lipoedeem is? Omdat vooral je onderlichaam flink in omvang is toegenomen? Neem dan in elk geval contact met je huisarts op en vraag een doorverwijzing naar een specialist. Of mogelijk weet je al dat je de aandoening hebt? Ik ben benieuwd hoe je ermee omgaat. Wil je je levenstijl aanpassen? Kijk dan eens naar mijn programma: 20 Dagen Suikervrij.
Bronnen:
1. https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10542/lipedema
2. http://lipedemaproject.org/wp-content/uploads/2016/02/1940_Allen_Lipedema-of-the-Legs.pdf
3. https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT01759004
4. https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ltxt/Lipoedema.htm
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20358611
6. http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/892/856/RUG01-001892856_2012_0001_AC.pdf
7. http://www.lipoedeemdag.com/richtlijn.pdf
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17241565
9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25200646
