Hormoonspiraal en bijwerkingen: nieuw onderzoek
De hormoonspiraal als anticonceptiemiddel heeft mogelijk meer ongewenste bijwerkingen bij vrouwen dan tot nu toe werd vermoed. Zo zouden vrouwen die een spiraaltje gebruiken meer stresshormonen aanmaken én een hogere hartslag hebben dan vrouwen die géén of andere anticonceptiemiddelen gebruiken. Dit blijkt uit een wetenschappelijk onderzoek dat het Erasmus MC onlangs publiceerde in het wetenschappelijke tijdschrift Psychoneuroendocrinology¹. Aan het onderzoek deden ruim 200 vrouwen mee. In dit blog vertel ik je uiteraard meer over de hormoonspiraal en de bevindingen van het Erasmus MC onderzoek. Maar ook dat de hormonale bijwerkingen van anticonceptiemiddelen volgens studies en publicaties verder reiken dan de bijsluiters tot nu toe vertellen.
Wil je overigens meer over hormonen weten? Ontdek hoe hormonen je overgangsklachten en je gewicht beïnvloeden. Download gratis mijn e-boek.
Inhoudsopgave:
Hormoonspiraal: bekende én nieuwe bijwerkingen
Nieuwe onderzoeksresultaten effecten hormoonspiraal
Conclusie onderzoek hormoonspiraal
Meer onderzoek naar rol hormonen in anticonceptie
Wat is een hormoonspiraal?
Voor ik inga op het onderzoek van het Erasmus MC geef ik je graag wat meer informatie over het spiraaltje. Dit is een anticonceptiemiddel dat de vorm heeft van een ankertje en in de baarmoeder wordt geplaatst. In medische termen wordt het ook wel Intra-Uterine Device (UID) genoemd wat letterlijk vertaald ‘voorwerp in baarmoeder’ betekent.
De werkzame stof van de hormoonspiraal is levonorgestrel. Dit is een synthetisch progestageen dat je in diverse anticonceptiemiddelen aantreft waaronder de pil. Het hormoon laat het baarmoederslijmvlies slinken waardoor een eitje zich er niet in kan nestelen. Daarnaast zorgt het stofje ervoor dat het baarmoederslijmvlies taai en dik wordt. Gevolg? Voor zaadcellen is het moeilijker om door te dringen en een eitje te bevruchten.
Hormoonspiraal is populair
De hormoonspiraal is al jarenlang erg in trek als anticonceptiemiddel in Nederland. Vrouwen die de pil niet goed verdragen en zich er niet fijn bij voelen zien het spiraaltje vaak als goed alternatief. Volgens CBS-cijfers gebruikt zo’n 12% van de vrouwen tussen de 18 en 50 jaar het spiraaltje². En dat aantal neemt jaarlijks toe. De populariteit dankt het spiraaltje onder andere aan zijn betrouwbaarheid. Het beschermt vrouwen gedurende 5 jaar tegen zwangerschap. Het gebruik ervan is erg betrouwbaar. Het aantal ongewenste zwangerschappen ligt op ongeveer 0,1%. Daarnaast blijft bij veel vrouwen tijdens het gebruik ervan de menstruatie uit. Velen ervaren dat als een prettige bijkomstigheid.
Verder staat het anticonceptiemiddel bekend om het feit dat het hormoon alleen lokaal, in de baarmoeder, wordt afgegeven. Ook daarom kiezen nogal wat vrouwen voor een spiraaltje. Echter volgens het recente Erasmus MC onderzoek klopt die veronderstelling niet. De hormonen die het spiraaltje afgeeft, oefenen ook invloed uit op de rest van het lichaam. Van de pil is dat overigens al langer bekend. Daar kom ik aan het eind van dit artikel nog even op terug. Hieronder ga ik allereerst verder in op de bijwerkingen die het hormoonspiraaltje heeft op de gezondheid van vrouwen.
Hormoonspiraal: bekende én nieuwe bijwerkingen
Dat het spiraaltje bepaalde bijwerkingen heeft, is an sich geen nieuws. Zo vermeldt het Nederlands Huisartsen Genootschap³ en ook de bijsluiter van het bekende Mirena-spiraaltje⁴ een lijst met mogelijke bijwerkingen, namelijk: pijnlijke borsten, hoofdpijn, acne, haaruitval, goedaardige cysten, depressieve klachten en ontstekingen van de vagina of schaamlippen.
Echter? De recent ontdekte bijwerkingen plaatsen het spiraaltje in een geheel ander daglicht.
Nieuwe onderzoeksresultaten effecten hormoonspiraal
Aan het onderzoek van het Erasmus MC namen in totaal 210 vrouwen deel. De onderzoekers van het medisch centrum onderzochten onder andere specifiek hoe vrouwen met een spiraal lichamelijk op een stresstest reageren. Immers, bekend is dat langdurige en chronische stress kan leiden tot psychische aandoeningen als een depressie en concentratieproblemen. Hieronder de belangrijkste onderzoeksuitkomsten betreffende de hormoonspiraal.
Meer cortisol
De deelnemende vrouwen aan het Erasmus MC onderzoek ondergingen een stresstest. Tijdens deze test werd gekeken naar de cortisolwaarden. Cortisol is een stresshormoon dat je bijnieren produceren elke keer als je stress ervaart. Heb je daar langdurig last van? Dan beïnvloedt dat allerlei lichaamsprocessen negatief. En wat blijkt uit de stresstest? De vrouwen met een spiraaltje lieten veel hogere cortisolwaarden zien dan de vrouwen die aan de pil zijn of een natuurlijke menstruatiecyclus hadden.
Om de cortisolwaarden te bepalen, werd niet alleen het stresshormoon in het bloed en speeksel gecontroleerd. Ook naar de hoeveelheid stresshormonen in het hoofdhaar werd gekeken. De reden daarvoor is dat stresshormonen in het haar geen momentopname zijn. Afhankelijk van de haarlengte kan worden nagegaan hoeveel stress iemand maanden of jaren geleden heeft ervaren. Bij de vrouwen die een hormoonspiraaltje gebruiken hebben de onderzoekers een verhoogd hoofdhaarcortisolniveau geobserveerd. En dat wijst volgens de onderzoekers op langdurig hogere cortisolspiegels.
Hogere hartslag
Vervolgens bleek dat vrouwen met een spiraaltje een aanzienlijk hogere hartslag hebben. Hun hart sloeg gemiddeld meer dan tien slagen per minuut hoger dan van vrouwen die de pil slikken of niks gebruiken.
Conclusie onderzoek hormoonspiraal
De belangrijkste conclusie van de onderzoekers is dat het de effecten van het spiraaltje niet uitsluitend lokaal zijn terwijl dat wel in de bijsluiter staat en ook door huisartsen en gynaecologen wordt aangegeven. Vervolgens stellen de onderzoekers dat de verhoogde stressrespons – en dus hogere cortisolwaarden – mede door de effecten van het hormoonspiraaltje op de hersenen ontstaat. Dat is zorgelijk, want langdurige stress kan tot psychische aandoeningen leiden, zoals ik hierboven al schreef.
Meer onderzoek naar rol hormonen in anticonceptie
Het Erasmus MC onderzoek naar de effecten van de hormoonspiraal op de gezondheid van vrouwen staat trouwens niet op zich. Het afgelopen jaar deed een Deens onderzoek⁵ ook het nodige stof opwaaien. Dit onderzoek – uitgevoerd aan de Universiteit van Kopenhagen – legde namelijk een verband tussen hormonale conceptie, waaronder de pil, en depressie. De Deense onderzoekers analyseerden de gegevens van één miljoen vrouwen in de leeftijd van 15 tot 34 jaar. Ontdekt werd dat vrouwen die de combinatie pil slikten met oestrogeen en progestageen 23% meer kans liepen op de diagnose depressie van een psychiater. Vrouwen die de minipil namen hadden vervolgens 34% meer kans.
Over de bijwerkingen die het gebruik van de pil met zich meebrengt en de invloed die de hormonen op je lijf hebben, is de laatste jaren steeds meer bekend geworden en geschreven. Getuige ook een overzichtsartikel in NRC Handelsblad eerder dit jaar⁶. Zo kan het leiden tot gewichtstoename en vocht vasthouden tot minder zin in seks hebben en humeurig worden tot zelfs depressief.
Dat alles verbaast prof. dr. Bart Fauser, die als gynaecoloog aan UMC Utrecht is verbonden, niets. Hij pleit al jaren voor een alternatief op de anticonceptiepil. In het recente aprilnummer van Glamour⁷ zegt hij: “Hormonen hebben invloed op je hele lijf. Kijk bijvoorbeeld naar vrouwen die in de overgang zitten: er treden veranderingen op in de huid, spieren, brein, botten, libido en hart- en vaten. Het is dan ook niet meer dan logisch dat de hormonen die in de anticonceptiepil zitten ook voor bijwerkingen zorgen. Zeker omdat het ook nog eens farmaceutisch gemaakte hormonen zijn, dus niet geheel gelijk aan de eigen hormonen.”
En dat er aan onder andere de pil en hormoonspiraal nadelen kleven, lijkt steeds meer door te dringen. Want, de wetenschap zit wat betreft het ontwikkelen van nieuwe en schonere anticonceptie niet stil. Zo maakten onderzoekers van de Universiteit van Californië in Berkeley⁸ onlangs bekend een nieuw anticonceptiemiddel op het spoor te zijn. Een plantaardig middel dat een zwangerschap zou kunnen belemmeren.
Heb jij ervaring met de hormoonspiraal? Je bevindingen lees ik graag. Je kunt je reactie hieronder geven. Wil je meer weten over de overgang? Kijk dan eens naar het programma: Overwin je Overgang
Bronnen:
1. http://www.psyneuen-journal.com/article/S0306-4530(16)30998-2/fulltext
2. https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2014/25/gebruik-pil-daalt-spiraaltje-wint-terrein
3. https://www.nhg.org/standaarden/volledig/nhg-standaard-anticonceptie
4. https://db.cbg-meb.nl/Bijsluiters/h16681.pdf
5. http://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/article-abstract/2552796
6. https://www.nrc.nl/nieuws/2017/03/31/pil-kan-leiden-tot-depressie-of-lager-libido-7798499-a1552785
7. https://www.glamour.nl/beauty/body/artikel/moeten-we-stoppen-met-de-anticonceptiepil
8. http://news.berkeley.edu/2017/05/15/folk-contraceptives-lead-researchers-to-drugs-that-block-fertilization/