Wanneer je een cake, taart of koekjes wilt bakken, gebruik je eigenlijk standaard bakpoeder. Om je deeg te laten rijzen en je baksel mooi luchtig te maken. Gebruik je Engelstalige recepten? Dan moet je meestal baking soda of cream of tartar (wijnsteen) toevoegen. Dat kan best verwarrend zijn. Of misschien heb je het ene poeder wel eens door het andere vervangen. En? Wat was het resultaat? Niet gerezen? Vieze nasmaak? Daarom in dit blog: wat is het onderscheid tussen bakpoeder en baking soda? Wat is wijnsteen en wijnsteenbakpoeder? En… wanneer gebruik je wat en hoe?
Ben je op zoek naar lekkere recepten en tips om gezonder te leven? Download kosteloos mijn welkomstpakket.
Inhoudsopgave:
Bakpoeder, wat is dat precies?
Wat wordt met baking soda bedoeld?
En wijnsteenbakpoeder? Hoe zit dat?
Bakpoeder, baking soda en wijnsteenbakpoeder vervangen?
Bakpoeder, wat is dat precies?
Eigenlijk is dit een kant-en-klaar rijsmiddel dat je in het winkelschap van elke supermarkt vindt. In het Engels wordt dit poeder baking powder¹ genoemd en is dus wat anders dan baking soda! Overigens is het wel aan elkaar verwant. Want, bakpoeder is een instant mix dat bestaat uit baking soda (natriumcarbonaat) en een zuur als wijnsteenzuur. Soms is er ook nog zetmeel als maizena toegevoegd om het poeder te stabiliseren.
Voeg je aan dit mengsel vervolgens water toe? Dan ontstaat er een chemische reactie. Gevolg? Er vormen zich kleine koolzuurbelletjes. In je deeg of beslag zorgen die gasbelletjes er – door de ovenwarmte – vervolgens voor dat je baksel gaat rijzen en dus lekker luchtig wordt.
Je gebruikt dit kant-en-klare poeder doorgaans voor slap deeg of dun beslag waarmee je onder andere koekjes, muffins, taartjes, cakes et cetera maakt. Het aantrekkelijke van baking powder is dat het snel en makkelijk in gebruik is. Want, nadat je het hebt toegevoegd hoef je deeg of beslag niet meer te laten rijzen. Je doet het deeg of beslag na bereiding in een vorm en plaatst het direct in de oven. Dat is alles.
Tip: Bakpoeder kan na verloop van tijd z’n kracht verliezen. Wil je weten of de poeder nog vers genoeg is? Doe dan een theelepel baking powder in een kopje en vul die voor de helft met heet water. Gaat het bubbelen en bruisen? Dan is de poeder nog goed.
Zelfrijzend bakmeel maken
Wil je bijvoorbeeld een taart, koekjes of muffins bakken? Maar, heb je geen zelfrijzend bakmeel in huis? Geen nood, want je kunt het prima zelf maken. Immers, zelfrijzend bakmeel bestaat uit bloem waar in de fabriek de juiste hoeveelheid rijsmiddel als bakpoeder aan toegevoegd is. Dat zorgt ervoor dat je baksel gelijkmatig stijgt en z’n luchtigheid krijgt. Hoe je zelfrijzend bakmeel maakt? Gebruik de volgende verhoudingen, namelijk:
– 500 gram bloem
– 15 gram bakpoeder
– snufje zout
Klaar!
Wil je de bloem vervangen door een gezonder alternatief? Omdat tijdens het productieproces alle voedingstoffen eruit zijn gehaald én het ook nog eens gluten bevat? Dan kun je de bloem 1:1 vervangen door bijvoorbeeld amandelmeel en in plaats van standaard baking powder eventueel kiezen voor wijnsteenbakpoeder. Voeg ook iets toe dat ervoor zorgt dat alle ingrediënten goed aan elkaar plakken. Daar zorgen immers normaalgesproken de gluten voor. Per 100 gram meel 1 à 2 gram bindmiddel als: psylliumvezels, tapioca of pijlwortelmeel. Verder is het zo dat bereidingen met amandelmeel wat hoger verhit moeten worden. Daarnaast kan de smaak en structuur wat afwijken. Anderzijds is amandelmeel² wel rijk aan gezonde vetten, glutenvrij, bevat weinig koolhydraten en bevat diverse mineralen en vitamines.
Wat wordt met baking soda bedoeld?
In Nederland kennen we baking soda onder andere als zuiveringszout. Maar het is ook bekend onder de volgende namen, zoals: natriumcarbonaat, baksoda (E500), dubbele koolzuursoda of sodium bicarbonaat genoemd. Al meer dan 150 jaar wordt dit product in onder meer Amerika en Engeland gebruikt om deeg te laten rijzen.
Wanneer je baking soda gebruikt voor het maken van een baksel, dan moet je het altijd in combinatie doen met een zuur ingrediënt, Denk aan karnemelk, azijn, citroensap of yoghurt. Meng je dat vervolgens met elkaar? Dan krijg je meteen een chemische reactie ofwel: er ontstaan gasbelletjes (koolstofdioxide). Dit zorgt ervoor dat je deeg rijst en geeft je baksel uiteindelijk de gewenste luchtigheid.
Als je werkt met baking soda is het belangrijk dat je het deeg of beslag na verwerking meteen in de oven zet. Doe je dat niet? Dan verliest het z’n kracht. Nota bene: Maak je een baksel met honing of chocolade? Dan werkt dat ook als zuur en hoef je dus geen extra zuur toe te voegen om de baking soda te activeren.
Tip: Ben je benieuwd of de baking soda nog vers is? Doe een theelepel baksoda in een bakje en druppel er wat azijn of citroensap op. Verschijnen er bubbeltjes? Dan is het nog goed bruikbaar³.
Mogelijk dat je het wel eerder hebt gelezen, maar baksoda is een multifunctioneel product. Je kan het echt voor tig andere doeleinden gebruiken. Zo werd het vroeger onder andere gebruikt om priklimonade mee te maken. Maar het is ook een onderdeel van maagtabletten tegen brandend maagzuur. Verder wordt het aangeprezen als milieuvriendelijk alternatief voor allerlei huishoudelijke schoonmaakmiddelen en je kan het ook prima voor je persoonlijke verzorging⁴ gebruiken. Als scrub, deodorant, voor een voetenbad, shampoo enzovoort.
En wijnsteenbakpoeder? Hoe zit dat?
Dit product tref je tegenwoordig ook wel aan onder de noemer oerbakpoeder. Reden? Omdat het door onze (over)grootmoeders het meest gebruikte product was om deeg te laten rijzen. De samenstelling van wijnsteenbakpoeder is: baking soda en wijnsteen (crème de tarte of cream of tartar). Het is dus zeg maar eveneens een ready-steady-cook bakpoeder dat meteen klaar is voor gebruik. Zelf ben ik een grote fan van wijnsteenbakpoeder.
Trouwens, wijnsteen (E336) wordt nogal eens verward met wijnsteenzuur⁵ (E334). Deze laatste vind je standaard terug in de kant-en-klare bakpoeders in de supermarkt, maar het is dus niet hetzelfde. Wijnsteen (E336) is namelijk een kaliumzout van wijnsteenzuur en komt van nature voor in diverse vruchten, zoals druiven. Je treft het onder andere aan in wijnvaten en –flessen. Het is het gekristalliseerde bezinksel onderin een wijnvat of het beetje gruis onderin een fles wijn.
Tip: Wijnsteen kun je goed gebruiken om te voorkomen dat groenten hun kleur verliezen tijdens het koken. Ook is het een handig hulpmiddel om geslagen eiwitten te stabiliseren. Bijvoorbeeld als meringues maakt.
Bakpoeder, baking soda en wijnsteenbakpoeder vervangen?
Wil je graag iets bakken en heb je bijvoorbeeld geen baking powder of baksoda in huis? Dan hieronder een aantal praktische tips en weetjes als het gaat om het vervangen dan wel zelf maken van de rijsmiddelen.
– Zelf bakpoeder maken? Meng 1/4 theelepel zuiveringszout, 1/2 theelepel wijnsteenzuur en 1/4 theelepel maïzena.
– Bakpoeder vervangen door baking soda? Doe dat niet 1:1. Je vervangt 1 theelepel bakpoeder door 1/3 theelepel baking soda. En vergeet niet dat baksoda een zuur ingrediënt nodig heeft om z’n werk goed te doen.
– Baksoda vervangen door bakpoeder? In plaats van 1 theelepel baking soda kun je 2 tot 3 theelepels bakpoeder nemen. Staat er azijn of ander zuurtje in het recept genoemd? Dan kun je die eventueel weglaten.
– Handig om te weten is dat 2 gram baking soda wordt geneutraliseerd door 2,4 dl yoghurt of karnemelk. Of: 1 theelepel citroensap dan wel azijn.
– Wijnsteenbakpoeder zelf maken? Mix dan 1 theelepel baking soda en 2 theelepels wijnsteen.
– Wil je wijnsteenbakpoeder vervangen? 1 theelepel wijnsteenbakpoeder vervang je door 1 theelepel bakpoeder of door 1/3 theelepel baking soda. Vergeet in dit laatste geval niet een zuurtje toe te voegen, want anders rijst je deeg niet.
Samenvattend:
Bakpoeder koop je vaak kant-en-klaar en kun je meteen gebruiken. Je hoeft er namelijk geen zure ingrediënten meer toe te voegen.
Baking soda moet je altijd combineren met een zuur ingrediënt en kun je niet 1 op 1 vervangen door baking powder.
Wijnsteenbakpoeder is vergelijkbaar met de standaard bakpoeder uit de supermarkt. Alleen wordt het vaak gezien als een puurdere ofwel natuurlijke variant. Het heeft ook geen zuurtje nodig om te rijzen.
Wat gebruik jij als je een cake, taart, muffins of koekjes maakt? Bakpoeder, baking soda of wijnsteenbakpoeder? Je ervaringen met de verschillende rijsmiddelen lees ik graag. Deel je tips en/of je geef je reactie hieronder. Ben je op zoek naar lekker traktaties? Deze krijg je bij mijn programma: 50 Recepten in 30 Minuten.
Bronnen:
1. https://en.wikipedia.org/wiki/Baking_powder
2. http://www.foodisgood.nl/het-verschil-tussen-amandelmeel-en-kokosmeel/
3. http://chemistry.about.com/od/foodcookingchemistry/a/How-To-Test-Baking-Powder-And-Baking-Soda-For-Freshness.htm
4. https://baking-soda.nl/baking-soda-grootste-leverancier-van-baking-soda-in-nederland/baking-soda-infotheek/persoonlijke-verzorging/
5. https://nl.wikipedia.org/wiki/Wijnsteenzuur
Karen
op 08 Dec 2016